Παρακολούθηση & προστασία σημαντικών τροφικών πεδίων στην Αλβανία

Μετά την Ταχεία Παράκτια Έρευνα το 2005 των αλβανικών ακτών για θαλάσσιες χελώνες και φώκιες μονάχους μονάχους, το 2008 υλοποιήσαμε το τριετές επιστημονικό πρόγραμμα «Παρακολούθηση και προστασία σημαντικών τροφικών πεδίων των θαλάσσιων χελωνών στην περιοχή Πατόκ, Αλβανία». Ανάμεσα στους συνεργάτες του προγράμματος ήταν το Πανεπιστήμιο των Τιράνων στην Αλβανία, το τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Adnan Menderes στην Τουρκία, η Αλβανική Εταιρεία για την Ερπετοπανίδα και η περιβαλλοντική οργάνωση ECAT–Tirana.

Στόχος ήταν να εξακριβωθεί αν οι θαλάσσιες χελώνες χρησιμοποιούσαν την περιοχή για να τραφούν και να ερευνηθεί συστηματικά η δομή του πληθυσμού. Ταυτόχρονα, το πρόγραμμα ανάπτυξε τις τοπικές ικανότητες και παρείχε εκπαίδευση για την επιστημονική παρακολούθηση του είδους, ενώ αύξησε την ευαισθητοποίηση σε τοπικό και εθνικό επίπεδο για την απειλούμενη κατάσταση των πληθυσμών των θαλάσσιων χελωνών στη Μεσόγειο. Έδρα της ερευνητικής ομάδας ήταν η περιοχή Πατόκ (επίσης γνωστή και ως Patoku ή Patogu), που ανήκει στις Φυσικές Προστατευόμενες Περιοχές Patok-Fushe-Kuqe και βρίσκεται μέσα στον Κόλπο Ντρίνι στην βόρεια ακτή της Αλβανίας. Ο Κόλπος Ντρίνι εκτείνεται από το ακρωτήρι Ροδόνι μέχρι τα βόρεια σύνορα της χώρας.

Κάθε καλοκαίρι (Ιούνιος-Σεπτέμβριος) επί 3 συναπτά έτη οι ερευνητές μελετούσαν τις θαλάσσιες χελώνες με την βοήθεια ντόπιων ψαράδων που τις έπιαναν τυχαία σε δίχτυα ψαριών «stavnike» (ένα συγκεκριμένο είδος στατικών διχτυών που χρησιμοποιείται στην περιοχή του Πατόκ). Επίσης, έγινε καταγραφή όλων των αλιευτικών εργαλείων και των αλιευμάτων. Συνολικά μελετήθηκαν 407 θαλάσσιες χελώνες (5 από αυτές ήταν πράσινες και οι υπόλοιπες καρέττα) στις οποίες τοποθετήθηκαν ειδικές ταυτότητες αναγνώρισης για τη μελέτη της μεταναστευτικής τους πορείας. Η τοποθέτηση ταυτοτήτων βοηθά τους ερευνητές να τις αναγνωρίσουν αν τις ξαναβρούν στο μέλλον. Η συστηματική αυτή παρακολούθηση αποκάλυψε πως κάποιες χελώνες παραμένουν στον κόλπο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού (βραχυπρόθεσμη παραμονή), ενώ η επανειλημμένη παγίδευση κάποιων χελωνών σε διαφορετικά έτη αποδεικνύει πως η Αλβανία αποτελεί «σταθμό» της αποδημητικής τους πορείας. Μερικές από τις σημαδεμένες χελώνες βρέθηκαν να κάνουν φωλιές στην Ελλάδα και ορισμένες εντοπίστηκαν στη θάλασσα της Τυνησίας.

Δείγματα DNA συλλέχθηκαν από κάποιες χελώνες για ανάλυση και τα αποτελέσματα έδειξαν ότι πολλές από τις καρέττα που βρίσκονται σε αναζήτηση τροφής στον Κόλπο Ντρίνι είναι πολύ πιθανό να έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα. Δύο, μέχρι πρότινος, άγνωστοι απλότυποι ανακαλύφθηκαν μέσω της γενετικής μελέτης. Προκειμένου να ερευνηθεί περαιτέρω η μετανάστευση των χελωνών που βρίσκονται στα αλβανικά νερά, ξεκινήσαμε το πρώτο πρόγραμμα δορυφορικής παρακολούθησης θαλάσσιων χελωνών στην Αλβανία από τη λιμνοθάλασσα του Πατόκ το 2009. Τοποθετήθηκαν πομποί σε τρείς χελώνες καρέττα (δύο αρσενικές και μία θηλυκή). Τα αποτελέσματα της δορυφορικής μελέτης ενίσχυσαν ακόμα περισσότερο τα συμπεράσματα της έρευνας. Μάθετε περισσότερα και δείτε χάρτες του «ταξιδιού» των τριών χελωνών επιλέγοντας «Δορυφορική Παρακολούθηση» στο μενού παρακάτω.

Η τριετής έρευνα του MEDASSET έδειξε πως ο Κόλπος Ντρίνι αποτελεί σημαντικό βιότοπο, σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, ο οποίος χρησιμοποιείται από τις θαλάσσιες χελώνες για την αναζήτηση τροφής, ως καταφύγιο και ως καταφύγιο και ως σταθμό στη μεταναστευτική τους πορεία ανάμεσα στο Ιόνιο και την Αδριατική θάλασσα. Ο κόλπος Ντρίνι χρησιμοποιείται:

• από ενήλικες και ανήλικες χελώνες καρέττα (Caretta caretta)
• περιστασιακά από πράσινες χελώνες (Chelonia mydas) για τροφή ή αποδημία
• από νεαρές χελώνες καρέττα, και ίσως από πράσινες, ως βιότοπος ανάπτυξης
• από καρέττα ως βιότοπος διαχείμασης
• από σημαντικό αριθμό αρσενικών καρέττα, που ίσως χρησιμοποιούν την περιοχή για τροφή και ανάπτυξη. Αυτή η ανακάλυψη είναι μεγάλης σημασίας λόγω της περιορισμένης κατανόησής μας για την κατανομή και την θαλάσσια οικολογία των αρσενικών χελωνών, αλλά και λόγω του αντίκτυπου που θα έχει η κλιματική αλλαγή στο είδος, αφού εκτιμάται ότι η αλλαγή της θερμοκρασίας θα ευνοήσει μια «θηλυκή κυριαρχία»

Άλλη μια σημαντική ανακάλυψη ήταν η απόδειξη πως τα αλιευτικά εργαλεία “stavnike” συνήθως δεν είναι θανάσιμα για τις χελώνες, καθώς μπορούν να αναδυθούν στην επιφάνεια και να αναπνεύσουν μέχρις ότου απελευθερωθούν από τους ψαράδες. Επίσης, ήταν σχετικά σπάνια τα περιστατικά χελωνών πιασμένων σε αγκίστρια ή με ακρωτηριασμένα μέλη λόγω παγίδευσης σε αλιευτικά εργαλεία.

Οι βασικές απειλές για τις χελώνες στον κόλπο Ντρίνι είναι η ρύπανση, ο τυχαίος τραυματισμός από προπέλες θαλάσσιων μέσων και η αλληλεπίδραση με την αλιευτική δραστηριότητα. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος διαπιστώθηκε παράνομη χρήση δυναμίτη για ψάρεμα και παραδόθηκε στις Αρχές η πρώτη συστηματικά καταγεγραμμένη απόδειξή της. Τέλος, στο πλαίσιο του προγράμματος πραγματοποιήσαμε μια σύντομη μελέτη το 2009-2010 για την ρύπανση στην παράκτια ζώνη του Κόλπου Ντρίνι και σε πέντε κοντινούς ποταμούς. Η εκτεταμένη παρουσία θαλάσσιων απορριμμάτων στον Κόλπο Ντρίνι, σε συνδυασμό με την παμφάγα φύση των χελωνών καρέττα, καθιστούν πιθανή την κατανάλωση πλαστικών και άλλων σκουπιδιών που θα μπορούσε να οδηγήσει στων θάνατο των χελώνων.

Τα ευρήματα και τα συμπεράσματα του τριετούς ερευνητικού προγράμματος του οδήγησαν στην επίσημη υιοθέτηση πολιτικής προστασίας της θαλάσσιας χελώνας στην Αλβανία.

Το πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε από το MEDASSET, το Πρόγραμμα Μικρών Επιχορηγήσεων του Παγκόσμιου Περιβαλλοντικού Ταμείου (GEF/SGP), το Περιφερειακό Κέντρο Δράσης για τις Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές (RAC/SPA), το Μεσογειακό Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα Δράσης των Ηνωμένων Εθνών (UNEP/MAP), το British Chelonia Group (BCG), το Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου, το Spear Charitable Trust (Αγγλία), το Panton Trust (Αγγλία) και από έναν ανώνυμο δωρητή.

Feature Needs

Ο πληθυσμός και η οικολογία των θαλάσσιων χελωνών στον Κόλπο Ντρίνι δεν έχει κατανοηθεί πλήρως ακόμη. Είναι απαραίτητη μία μελέτη της παρεμπίπτουσας αλιείας σε περισσότερα εργαλεία, όπως τράτες, δίχτυα, παραγάδια και μικρής κλίμακας ή παραδοσιακής αλιείας, προκειμένου να μελετηθεί σε βάθος ο βαθμός αλληλεπίδρασης μεταξύ χελωνών και αλιείας στα αλβανικά νερά. Οι επιπτώσεις των αποβλήτων και των απορριμμάτων χρειάζεται να ερευνηθούν περαιτέρω και να μετριαστούν. Η επιπλέον επιμόρφωση τοπικών επιστημόνων και η συνεχής εκπαίδευση ψαράδων θα είναι ευεργετική για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας στην Αλβανία.

Διαβάστε το αφιέρωμα του SWOT για το πρόγραμμά μας (στα αγγλικά). Το πρόγραμμά μας παρουσιάζεται επίσης στην ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Περιβαλλοντικού Ταμείου εδώ.