Οι θαλάσσιες χελώνες είναι αρχαίοι θαλασσοπόροι, που διασχίζουν τις θάλασσες του πλανήτη μας για πάνω από 100 εκατομμύρια χρόνια. Συνυπήρχαν με τους δεινόσαυρους μέχρι την εξαφάνισή τους πριν 65 εκατ. χρόνια, ωστόσο εκείνες κατάφεραν να προσαρμοστούν στις κοσμογονικές αλλαγές στη Γη και να επιβιώσουν.

Οι θαλάσσιες χελώνες είναι ερπετά, που περνούν τη ζωή τους στη θάλασσα και μόνο οι θηλυκές χελώνες βγαίνουν στις παραλίες για να ωοτοκήσουν τα αυγά τους σε φωλιά μέσα στην άμμο. Έχουν μακρύ κύκλο ζωής (μπορούν να ζήσουν ακόμα και πάνω από 100 χρόνια) και διαθέτουν αναπνευστικό σύστημα με πνεύμονες.

Εκτιμάται ότι μόνο 1 στα 1.000 χελωνάκια θα καταφέρουν να φτάσουν στην ενηλικίωση!

Τρία είδη θαλάσσιων χελωνών απαντώνται στη Μεσόγειο. Η Καρέττα καρέττα (Caretta caretta), καθώς και η Πράσινη χελώνα (Chelonia mydas) φωλεοποιούν στη Μεσόγειο, ενώ η Δερματοχελώνα (Dermochelys coriacea) είναι συχνός επισκέπτης προς αναζήτηση τροφής.

Σύμφωνα με τον «Κόκκινο Κατάλογο της IUCN» η ο υποπληθυσμός της Καρέττα καρέττα στη Μεσόγειο έχει κατηγοριοποιηθεί ως «Απειλούμενο Είδος Μειωμένης Ανησυχίας», αλλά είναι σημαντικά εξαρτώμενος από τα προγράμματα διατήρησης του πληθυσμού της. Σε παγκόσμιο επίπεδο ταξινομείται ως «Ευάλωτο Είδος»((iucnredlist.org)).

Η Πράσινη χελώνα ταξινομείται σε παγκόσμιο και μεσογειακό επίπεδο ως «Κινδυνεύον» είδος((iucnredlist.org)) και η Δερματοχελώνα ως «Ευάλωτο» είδος((iucnredlist.org)).

Σήμερα, εξαιτίας κυρίως των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, οι πληθυσμοί των θαλάσσιων χελωνών απειλούνται.

Καρέττα καρέττα (Caretta caretta)

Η θαλάσσια χελώνα Καρέττα καρέττα είναι ένα από τα εμβληματικά θαλάσσια είδη της Μεσογείου και δη των ελληνικών θαλασσών. Είναι γνωστή για τα ισχυρά σαγόνια της που της επιτρέπουν να κομματιάζει την τροφή της, κυρίως βενθικά ασπόνδυλα. Ως ενήλικα άτομα είναι σαρκοφάγες και τρέφονται κυρίως με οστρακοειδή, τσούχτρες, μαλάκια, σφουγγάρια, σάλπες κ.λπ.

Η χελώνα Καρέττα καρέττα φωλεοποιεί κυρίως στην Ελλάδα, στην Τουρκία, στην Κύπρο και στη Λιβύη, ενώ μικρότεροι αριθμοί φωλιών συναντώνται στην Αίγυπτο, στο Λίβανο, στο Ισραήλ, στη Συρία, στην Τυνησία και στην Ιταλία.((Casale et al. 2018, Mediterranean sea turtles: current knowledge and priorities for conservation and research)) Τα τελευταία χρόνια, σποραδική ωοτοκία έχει καταγραφεί και στη δυτική Μεσόγειο (π.χ Ισπανία). Σημαντικά τροφοληπτικά πεδία, καθώς και θαλάσσιες περιοχές διαχείμασης και ανάπτυξης έχουν επίσης εντοπιστεί στη Μεσόγειο θάλασσα, όπως ο Κόλπος του Γκαμπές στην Τυνησία, η Αδριατική θάλασσα, η λίμνη Bardawil στην Αίγυπτο, ωστόσο είναι απαραίτητη περαιτέρω έρευνα.

Ζευγαρώνει στη θάλασσα κάθε δύο χρόνια και γυρνά ακριβώς στην ίδια παραλία όπου εκκολάφθηκε για να εναποθέσει τα αυγά της. Το φύλο των νεογνών καθορίζεται από τη θερμοκρασία της άμμου, με τις υψηλότερες θερμοκρασίες να εκκολάπτουν θηλυκά χελωνάκια και τις ψυχρότερες αρσενικά.

Η Καρέττα καρέττα φτάνει σε ηλικία σεξουαλικής ωρίμανσης στα 16 με 28 έτη ((Casale et al. 2011, Estimation of age at maturity of loggerhead sea turtles Caretta caretta in the Mediterranean using lenght-frequency data))και φωλεοποιεί 2 με 3 φορές την περίοδο ωοτοκίας, ενώ ωοτοκεί κατά μέσο όρο 110 αυγά ανά φωλιά((MTSG Regional Report 2018.)).

8600
Φωλιές στην Μεσόγειο κάθε χρόνο (κατά προσ.)
1800
θηλυκές χελώνες που φωλεοποιούν
5
Μία θηλυκή χελώνα μπορεί να δημιουργήσει μέχρι πέντε φωλιές
110
Αυγά ανά φωλιά

Πράσινη χελώνα (Chelonia mydas)

Η Πράσινη χελώνα είναι μια από τις μεγαλύτερες σε μέγεθος θαλάσσιες χελώνες και το μοναδικό είδος που τρέφεται με φυτά στην ενήλικη ζωή του. Το μήκος του καβουκιού της κυμαίνεται μεταξύ 83 -114 εκ. και το βάρος της μεταξύ 110 και 190 κιλών. Έχει πάρει το όνομά της από το χρώμα που έχει το λίπος στο κάτω μέρος του καβουκιού της.

Η Πράσινη χελώνα διακρίνεται εύκολα από τα υπόλοιπα είδη χελωνών, καθώς διαθέτει μόνο ένα ζεύγος από προμετωπικές κλίμακες στο κεφάλι της, αντί για δύο ζεύγη. Ζει σε τροπικά και υποτροπικά νερά, ενώ στη Μεσόγειο συναντάται κυρίως στη Θάλασσα της Λεβαντίνης (Τουρκία, Συρία, Κύπρος, Λίβανος, Ισραήλ, Αίγυπτος).

Στη Μεσόγειο καταγράφονται κάθε χρόνο 1.160 με 2.670 φωλιές πράσινων χελωνών. Δεν υπάρχουν ωστόσο δεδομένα για τις περιοχές του Λιβάνου, της Συρίας και της Αιγύπτου, όπου υπάρχει επίσης φωλεοποίηση. Οι παραπάνω αριθμοί φωλιών εκτιμάται ότι αντιστοιχούν σε περίπου 784 θηλυκές πράσινες χελώνες, οι οποίες γεννούν κάθε χρόνο στις ακτές της Μεσογείου((MTSG Regional Report 2018, ως πάνω)).

Στις 22 Ιουλίου 2019 επιβεβαιώθηκε από τον ΑΡΧΕΛΩΝ φωλεοποίηση Πράσινης χελώνας στην περιοχή της Μεσσαράς στην Κρήτη, αποτελώντας την πρώτη επίσημη προστατευμένη φωλιά Πράσινης χελώνας στην Ελλάδα. Σημειώνεται ότι είναι η δεύτερη φορά που βρέθηκε η Πράσινη χελώνα να ωοτοκεί στην Κρήτη. Η πρώτη καταγραφή ωοτοκίας στην Κρήτη έγινε το 2007 στην παραλία του Ρεθύμνου, γεγονός που διαπιστώθηκε κατά την εκσκαφή της φωλιάς((www.archelon.gr, https://www.archelon.gr/contents/ournews.php?mid=6&nid=1062)).

Δερματοχελώνα (Dermochelys coriacea)

Η Δερματοχελώνα είναι το μεγαλύτερο είδος θαλάσσιας χελώνας και ένα από τα μεγαλύτερα ερπετά του πλανήτη. Πήρε το όνομά της από το καβούκι της, το οποίο δεν είναι οστέινο, αλλά αποτελείται από δέρμα και λιπαρή σάρκα.

Οι Δερματοχελώνες που συναντώνται στη Μεσόγειο προέρχονται από τους πληθυσμούς του Ατλαντικού Ωκεανού. Υπάρχουν αναφορές για ύπαρξη δερματοχελωνών σχεδόν σε κάθε μεσογειακή χώρα, καθώς διασχίζουν τη Μεσόγειο μάλλον για να βρουν τροφή.

Το μήκος της Δερματοχελώνας κυμαίνεται περίπου μεταξύ 130 και 183 εκατοστών και το βάρος της περίπου μεταξύ 300 – 500 κιλών.
Δεν υπάρχουν καταγραφές φωλεοποίησης Δερματοχελώνας στη Μεσόγειο θάλασσα.

Απειλές!

Εκτός από φυσικές απειλές, όλα τα είδη θαλάσσιων χελωνών αντιμετωπίζουν ανθρωπογενείς απειλές, που απειλούν τη επιβίωσή τους.

Παράκτια δόμηση και παράκτιες δραστηριότητες που μεταβάλλουν τη μορφολογία των παραλιών φωλεοποίησης.
Τυχαίες συλλήψεις: οι τυχαίες συλλήψεις κατά την αλιεία αποτελούν μια από τις βασικές απειλές για τις θαλάσσιες χελώνες. Παράλληλα με τα είδη-στόχους, οι αλιείς συλλαμβάνουν τυχαία και ευάλωτα είδη, όπως οι θαλάσσιες χελώνες, τα θαλάσσια θηλαστικά, τα ελασμοβράγχια κ.λπ. Σύμφωνα με έρευνα, έχει εκτιμηθεί ότι ετησίως λαμβάνουν χώρα περίπου 132.000 περιστατικά τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων χελωνών στη Μεσόγειο, που οδηγούν σε περίπου 44.000 θανάτους.
Άδηλη αλιεία: τα δίχτυα που εγκαταλείπονται, απορρίπτονται ή χάνονται στη θάλασσα, γνωστά ως «δίχτυα- φαντάσματα» αποτελούν θανάσιμη απειλή για τους θαλάσσιους οργανισμούς. Τα αλιευτικά αυτά εργαλεία λειτουργούν ως παγίδες θανάτου, καθώς συνεχίζουν να «ψαρεύουν» παθητικά, με αποτέλεσμα ευάλωτα είδη της θαλάσσιας μεγαπανίδας, όπως δελφίνια, φώκιες, καρχαρίες και θαλάσσιες χελώνες να προσελκύονται από μικρότερους θαλάσσιους οργανισμούς που έχουν εγκλωβιστεί σε αυτά και με τη σειρά τους να εγκλωβίζονται και εκείνα. Δυστυχώς, καταλήγουν να ασφυκτιούν μέχρι θανάτου στην προσπάθειά τους να απελευθερωθούν. Το πρόβλημα της άδηλης αλιείας είναι ταυτόχρονα μέρος μιας άλλης απειλής, αυτής της θαλάσσιας ρύπανσης, καθώς τα σύγχρονα αλιευτικά εργαλεία είναι κατασκευασμένα από πλαστικό, ώστε να είναι ανθεκτικά στο χρόνο και εύκολα διαχειρίσιμα από τους αλιείς. Κατ’ επέκταση από τη στιγμή που βρίσκονται ανεξέλεγκτα στη θάλασσα, μπορεί να παραμείνουν σε αυτή έως και 600 χρόνια.
Θαλάσσια ρύπανση: προκαλείται είτε εκούσια είτε ακούσια και αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα με τεράστιο περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Ειδικότερα η Μεσόγειος θεωρείται μία από τις πιο επιβαρυμένες θάλασσες παγκοσμίως, με τα πλαστικά απορρίμματα να κυριαρχούν σε ποσότητα μεταξύ άλλων απορριμμάτων. Η πλαστική ρύπανση της Μεσογείου αποτελεί από τις κυριότερες απειλές για τα θαλάσσια είδη. Οι χελώνες συχνά συγχέουν τις πλαστικές σακούλες με τις μέδουσες, αγαπημένη λιχουδιά των θαλάσσιων χελωνών, καθώς έχουν την ίδια όψη και οσμή. Καταναλώνοντας πλαστικά απορρίμματα, το πεπτικό τους σύστημα φράζει, δημιουργώντας το ψευδές αίσθημα του κορεσμού, οδηγώντας τις θαλάσσιες χελώνες σταδιακά στο θάνατο.
Κλιματική αλλαγή: οι αλλαγές στο κλίμα αποτελούν φυσικό φαινόμενο του πλανήτη μας, ωστόσο μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση το 1850 και την εντατική απελευθέρωση αερίων του θερμοκηπίου , παρατηρείται αύξηση της θερμοκρασίας της Γης. Οι θαλάσσιες χελώνες προσαρμόστηκαν και εξελίχθηκαν για να επιβιώσουν από αλλαγές στο κλίμα της Γης κατά το παρελθόν. Ωστόσο, η ταχύτητα με την οποία εξελίσσεται η κλιματική αλλαγή σήμερα, συνδυαστικά με τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον των χελωνών, μας γεμίζουν ανησυχία για το κατά πόσο θα μπορέσουν να επιβιώσουν.

Η παραπάνω λίστα σε καμιά περίπτωση δεν εξαντλεί τις απειλές που αντιμετωπίζουν οι θαλάσσιες χελώνες σήμερα. Αποτελεί μια ενδεικτική αναφορά. Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε επικοινωνήστε με : [email protected]

Γνωρίστε τα πάντα για τις θαλάσσιες χελώνες στη Μεσόγειο στο πληροφοριακό μας γράφημα. Διαθέσιμο και σε έντυπη μορφή.

Σχετικό Υλικό

Development of a Pan-Mediterranean Sea Turtle Stranding Protocol & Database

Θαλάσσιες χελώνες: Γιατί το μέλλον τους είναι (ακόμα) στα χέρια μας

Experiences with Europe’s First Mediterranean sea turtle web site: EuroTurtle.