Σύμφωνα με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), «Ως θαλάσσια απορρίμματα χαρακτηρίζουμε οποιαδήποτε κατασκευασμένα ή επεξεργασμένα στερεά υλικά που έχουν απορριφθεί, αποτεθεί ή εγκαταλειφθεί στο θαλάσσιο και το παράκτιο περιβάλλον. Τα θαλάσσια απορρίμματα αποτελούνται από αντικείμενα, που έχουν παρασκευαστεί ή χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο και έχουν εγκαταλειφθεί εκ προθέσεως στη θάλασσα, σε ποταμούς ή σε παραλίες· που έχουν μεταφερθεί έμμεσα στη θάλασσα μέσω ποταμών, αποχετευτικών δικτύων, όμβριων υδάτων ή ανέμων· που έχουν ατυχώς χαθεί, συμπεριλαμβανομένων αυτών που έχουν χαθεί στη θάλασσα επί κακών καιρικών συνθηκών (αλιευτικά εργαλεία, εμπόρευμα)· ή που έχουν αφεθεί εκ προθέσεως από ανθρώπους σε παραλίες και ακτές»⁵UNEP, 2009. Marine Litter: A Global Challenge. Nairobi: UNEP. 232 pp.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διεύρυνε τον παραπάνω ορισμό, προσθέτοντας στην κατηγορία των θαλάσσιων απορριμμάτων και τα «ημι-στερεά υπολείμματα, λ.χ., από ορυκτά και φυτικά έλαια, παραφίνες και χημικά, τα οποία ενίοτε μολύνουν τη θάλασσα και τις ακτές»⁶https://ec.europa.eu/, MSFD Task Group 10 report.

Τα θαλάσσια απορρίμματα είναι ένα παγκόσμιο ζήτημα με τεράστιες περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις και αποτελούν σημαντική απειλή για την ανθρώπινη υγεία και την αισθητική. Ακόμη και σήμερα, απορρίμματα και κάθε μορφής σκουπίδια απορρίπτονται σε θάλασσες και ωκεανούς, γεγονός το οποίο αποτελεί μια ανέξοδη μέθοδο διάθεσής τους. Αποτσίγαρα, πλαστικά και άλλα είδη απορριμμάτων μπορεί κανείς να συναντήσει ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες γωνιές του πλανήτη, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από κατοικημένες περιοχές. Υπολογίζεται ότι το 80% του συνόλου των θαλάσσιων απορριμμάτων προέρχεται από χερσαίες πηγές, ενώ το 20% είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας στη θάλασσα⁷https://ec.europa.eu/, Our Oceans, Seas and Coasts, Descriptor 10 Marine Litter.

Το πολύπλοκο ζήτημα των θαλάσσιων απορριμμάτων έχει τις ρίζες του στην αναποτελεσματική διαχείριση των στερεών αποβλήτων, στην έλλειψη των κατάλληλων υποδομών, στην αποτυχία υιοθέτησης μιας αποτελεσματικής νομοθεσίας και μηχανισμών ελέγχου και στην έλλειψη οικονομικών πόρων. Σε ατομικό επίπεδο, αξίζει να υπογραμμιστεί η περιορισμένη γνώση και κατανόηση των συνεπειών των πράξεων και καθημερινών συνηθειών μας απέναντι στο ζήτημα αυτό.

Κάθε χρόνο, χελώνες, πουλιά και άλλα θαλάσσια ζώα τραυματίζονται και μπορεί ακόμα και να πεθάνουν, από την κατάποση θαλάσσιων απορριμμάτων και ιδιαίτερα πλαστικών, εξαιτίας της μορφής, του μεγέθους τους και της οσμής τους. Συγκεκριμένα, οι θαλάσσιες χελώνες μπερδεύουν τις πλαστικές σακούλες που καταλήγουν στη θάλασσα με την αγαπημένη τους λιχουδιά: τις τσούχτρες. Μια πρόσφατη έρευνα των Pfaller et al (2020), απέδειξε ότι τα πλαστικά απορρίμματα αποκτούν στη θάλασσα την οσμή τροφής, καθώς φύκια και άλλοι μικροοργανισμοί προσκολλώνται πάνω τους, προσδίδοντάς τους οσμές ίδιες με αυτές της τροφής των θαλάσσιων χελωνών⁸Pfaller J.B., Goforth K.M., Gil M.A., Savoca M.S. & Lohmann K.J. (2020), Odors from marine plastic debris elicit foraging behaviour in sea turtles, Current Biology 30(5). Αυτές οι μυρωδιές παραπλανούν τις θαλάσσιες χελώνες, οι οποίες τρώνε τα πλαστικά, καθώς τα θεωρούν πηγή τροφής. 

Η κατάποση πλαστικών μπορεί να οδηγήσει τις θαλάσσιες χελώνες σε πνιγμό, να φράξει τον πεπτικό τους σωλήνα ή να  δημιουργήσει το ψευδές αίσθημα του κορεσμού, ενώ στην πραγματικότητα μπορεί να πεθαίνουν από ασιτία! Επιπλέον, επειδή τα πλαστικά συγκρατούν φυσαλίδες αέρα, δημιουργούν άνωση στη χελώνα που τα τρώει και την εμποδίζουν να βουτήξει για να βρει τροφή.

Τα θαλάσσια απορρίμματα, συμπεριλαμβανομένων των αλιευτικών εργαλείων που έχουν εγκαταλειφθεί ή χαθεί στη θάλασσα (δίχτυα-φαντάσματα), μπορούν να προκαλέσουν τραυματισμούς ή/και παγίδευση πολλών θαλάσσιων ζώων. Το βάρος των εργαλείων αυτών εμποδίζει τις κινήσεις των ζώων και δεν τους επιτρέπει να κολυμπούν γρήγορα, καθιστώντας τα πιο ευάλωτα στους θηρευτές τους. Στις παραλίες ωοτοκίας, τα απορρίμματα μπορούν να γίνουν παγίδες θανάτου για τα νεογέννητα χελωνάκια. Τα σκουπίδια εμποδίζουν τα μικροσκοπικά χελωνάκια στην προσπάθειά τους να φτάσουν γρήγορα στη θάλασσα, με αποτέλεσμα να γίνονται εύκολη λεία για τους φυσικούς θηρευτές τους (π.χ. θαλασσοπούλια, καβούρια κ.λπ.). Τέλος αν κάποιο χελωνάκι παγιδευτεί στην παραλία και δεν καταφέρει να φτάσει στη θάλασσα, υπάρχει ο κίνδυνος να αφυδατωθεί από τη ζέστη του ήλιου.

Λόγω της ηλιακής ακτινοβολίας, του ανέμου και του κυματισμού, το πλαστικό διασπάται σε μικρότερα κομμάτια. Κομμάτια των οποίων το μέγεθος είναι μικρότερο από 5mm είναι γνωστά  ως μικροπλαστικά. Σε πολλά οικοσυστήματα ανά τον κόσμο τα μικροπλαστικά βρίσκονται σε μεγαλύτερη αφθονία από οποιοδήποτε άλλο τεχνητό υλικό, ενώ μπορούν, εκτός από το νερό, να εισέλθουν στην τροφή και τον αέρα. Ένα ακόμη σημαντικό πρόβλημα είναι οι συνθετικές μικροΐνες, που απελευθερώνονται από το πλύσιμο των συνθετικών ρούχων, καθώς και τα μικροσφαιρίδια που περιέχονται στα προϊόντα προσωπικής περιποίησης και τα καλλυντικά (σκραμπ, κρέμες απολέπισης, αφρόλουτρα, οδοντόκρεμες κ.λπ.), που διαφεύγουν από τα φίλτρα των πλυντηρίων και των μονάδων βιολογικού καθαρισμού, αντίστοιχα, και καταλήγουν στο θαλάσσιο περιβάλλον. 

Τα μικροπλαστικά αυξάνονται σταδιακά σε σημαντικές ποσότητες στο θαλάσσιο περιβάλλον κι εμείς ακόμη έχουμε περιορισμένη γνώση των συνεπειών του φαινομένου. Εξαιτίας του μικρού μεγέθους τους, είναι πολύ πιθανή η κατάποσή τους από ψάρια και άλλα ζώα που βρίσκονται ψηλότερα στο τροφικό πλέγμα. Οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην ανθρώπινη υγεία η κατανάλωση θαλασσινών και ψαριών χρήζουν περαιτέρω επιστημονικής έρευνας.